Filosofisch Café Dordrecht

Op 22 juli 2011 bracht Anders Breivik een autobom tot ontploffing in Oslo. Er vielen acht doden. Later die dag vermoordde hij 69 jongen mensen op het eiland Utøya. Tijdens de rechtszaak bekende Breivik dat hij de slachtoffers had gedood. Maar hij ontkende gerechtelijke verantwoordelijkheid. Breivik zei dat zijn slachtoffers gerechtvaardigde doelwitten waren. In zijn relaas is het duidelijk dat Breivik hield dat hij, alles in ogenschouw nemende, goede en voldoende redenen had om 77 mensen af te slachten. Breivik ontkent niet zijn verantwoordelijkheid voor de daad, maar hij claimt dat zijn daad niet moreel verwerpelijk was. De redenen voor zijn terroristische daad waren zo belangrijk, dat ze de dood van 77 mensen zouden rechtvaardigen.

De wandaad van Anders Breivik is een directe aanval op elke ethische theorie die houdt dat de ehtiek normatief is. Want waarom was de daad van Breivik fout, ongeacht de redenen die Breivik heeft voor het uitvoeren van zijn daad? Als we Breiviks daad willen verwerpen als onethisch en kwaad, moeten we aannemen dat er morele redenen waren die alle andere redenen te boven gaan. Deze redenen maken de daad kwaad. En toch heeft Breivik gekozen om zijn daad uit te voeren. Hij heeft de morele redenen genegeerd. Door te zeggen dat Breiviks daad kwaad was, gegeven we aan dat hij anders had moeten handelen. Dit ‘moeten’ is de sterm van de normatieve ethiek.

Morele redenen nemen een aparte positie in. Ongeacht welke redenen je als actor hebt, de morele redenen moeten altijd prioriteit krijgen. Tenminste, dat is wat een normatieve ethiek claimt. Maar waarom moet je aannemen dat morele redenen deze speciale positie innemen? Deze vraag lijkt op de vraag die Christine Korsgaard the normative question noemt: Why should I be moral? We are not looking for an explanation of moral practice but for a justification of the special nature of moral obligation. (Korsgaard, Christine M. The Sources of Normativity. Cambridge: Cambridge University Press, 2011.)